Δεν εξημέρωσαν οι άνθρωποι τους σκύλους, αλλά οι σκύλοι τους ανθρώπους!

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι φιλικοί λύκοι ήταν εκείνοι που πρώτοι αναζήτησαν την ανθρώπινη συντροφιά Ποιος έκανε το πρώτο βήμα, οι άνθρωποι ή οι σκύλοι;

 Οι άνθρωποι έχουν την τάση να υπερεκτιμούν το ρόλο τους στην ιστορία για το πως ο σκύλος από την άγρια φύση κατέληξε στον καναπέ. Η πιο συνηθισμένη υπόθεση που κάνουμε είναι ότι κάποιος κυνηγός-συλλέκτης με σχετική ευαισθησία βρήκε κάποιους νεογέννητους λύκους και τους υιοθέτησε. Με την πάροδο του χρόνου, αυτοί οι εξημερωμένοι λύκοι θα είχαν δείξει την ροπή τους προς το κυνήγι, και έτσι οι άνθρωποι θα τους κράτησαν στις εστίες τους μέχρι που εξελίχθηκαν σταδιακά σε σκύλους. Εντούτοις, όταν ανατρέχουμε ιστορικά στη σχέση μας με τους λύκους, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει. Κατ’αρχάς, ο λύκος εξημερώθηκε σε μια εποχή που ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ήταν ανεκτικός με σαρκοβόρους ανταγωνιστές. Στην πραγματικότητα, αφότου ο άνθρωπος εμφανίστηκε στην Ευρώπη περίπου 43.000 χρόνια πριν, αφάνισε σχεδόν κάθε μεγαλόσωμο σαρκοβόρο που υπήρχε, συμπεριλαμβανομένων και των προϊστορικών Σμιλόδοντων και των γιγάντιων Υαινών. Η καταγραφή των απολιθωμάτων δεν ξεκαθαρίζει εάν αυτά τα μεγαλόσωμα σαρκοβόρα πέθαναν από πείνα επειδή ο άνθρωπος κατείχε το κρέας ή επειδή τα εξαφάνισε σκόπιμα. Σε κάθε περίπτωση, τα περισσότερα πλάσματα της Εποχής των Παγετώνων εξαφανίστηκαν. Η υπόθεση του κυνηγιού, ότι δηλαδή οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τους λύκους για να κυνηγούν, επίσης δεν φαίνεται να ευσταθεί. Οι άνθρωποι ήταν ήδη επιτυχημένοι κυνηγοί χωρίς τους λύκους, πιο επιτυχείς από οποιοδήποτε άλλο μεγάλο σαρκοβόρο είδος. Οι λύκοι καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα κρέατος. Για παράδειγμα, ενδεικτικά, για να τραφούν δέκα λύκοι χρειάζεται ένα ελάφι την ημέρα, άρα είναι αρκετά δύσκολο να τραφούν ή να τους ανταγωνιστεί κανείς. Επιπλέον, όποιος έχει δει λύκο να καταβροχθίζει το θήραμά του, καταλαβαίνει ότι στους λύκους δεν αρέσει να μοιράζονται την τροφή τους! Οι άνθρωποι έχουν πολύ πιο μακρύ ιστορικό αφανισμού λύκων, παρά προσπάθειας υιοθεσίας τους. Τους τελευταίους αιώνες, σχεδόν κάθε πολιτισμός κυνήγησε τους λύκους σε τέτοιο βαθμό που τους έφερε στα πρόθυρα της εξαφάνισης. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία της δίωξης λύκων εμφανίζεται τον 6ο π.Χ αιώνα, όταν ο Σόλων ο Αθηναίος προσέφερε αμοιβή για κάθε σκοτωμένο λύκο. Ο τελευταίος λύκος της Αγγλίας θανατώθηκε τον 16ο αιώνα υπό τις εντολές του Ερρίκου Η’. Στη Σκωτία, το έντονα δασικό τοπίο έκανε δύσκολη τη θανάτωση λύκων. Για να αντιμετωπίσουν το θέμα οι Σκωτσέζοι, έκαψαν τα δάση. Οι λύκοι της Βορείου Αμερικής δεν είχαν καλύτερη τύχη. Έως το 1930, δεν υπήρχε ούτε ένας λύκος στις 48 πολιτείες της Αμερικής. Αν αυτό είναι ένα μικρό δείγμα της συμπεριφοράς μας απέναντι στους λύκους ανά τους αιώνες, εύλογα προκύπτει ένα από τα πιο περίπλοκα ερωτήματα: Με ποιόν τρόπο μπόρεσε αυτό το παρεξηγημένο πλάσμα να επιβιώσει τόσο, ώστε να εξελιχθεί στον γνωστό σε όλους μας οικόσιτο σκύλο; Η απλή εκδοχή είναι ότι συχνά αντιμετωπίζουμε την εξέλιξη ως την επιβίωση του ισχυρότερου, όπου ο δυνατός και κυρίαρχος επιβιώνει, και ο αδύναμος χάνεται. Αλλά στην πραγματικότητα, πέρα από την επιβίωση του πιο ρωμαλέου και μοχθηρού, η επιτυχία των σκύλων οφείλεται στην επιβίωση του πιο φιλικού. Πιθανότατα, οι λύκοι μας πλησίασαν και όχι εμείς, καθώς μάλλον έψαχναν για τροφή στους σκουπιδότοπους, στις παρυφές των ανθρώπινων οικισμών. Οι λύκοι που ήταν τολμηροί αλλά επιθετικοί θα σκοτώνονταν από τους ανθρώπους, οπότε μόνο εκείνοι που ήταν τολμηροί και φιλικοί θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Η φιλικότητα προκάλεσε περίεργες αντιδράσεις στους λύκους. Άρχισαν να μοιάζουν διαφορετικοί. Η εξημέρωση τους έκανε να έχουν βρώμικο τρίχωμα, πεσμένα αυτιά, ουρές που πήγαιναν πέρα-δώθε. Μετά από μερικές μόνο γενιές, αυτοί οι φιλικοί λύκοι ξεχώριζαν από τους πιο επιθετικούς συγγενείς τους. Αλλά οι αλλαγές αυτές δεν επηρέασαν μονάχα την εμφάνισή τους. Συνέβησαν αλλαγές και στην ψυχολογία τους. Αυτά τα πρώτα σκυλιά ανέπτυξαν την ικανότητα να «διαβάζουν» τις ανθρώπινες κινήσεις. Ως ιδιοκτήτες σκύλων, παίρνουμε ως δεδομένο ότι αν δείξουμε μια μπάλα ή ένα παιχνίδι στο σκύλο μας, αυτός θα τρέξει να μας το φέρει. Όμως η ικανότητα των σκύλων να διαβάζουν τις ανθρώπινες κινήσεις είναι αξιοσημείωτη. Ακόμα και οι πιο κοντινοί συγγενείς μας - χιμπατζήδες και μπαμπουίνοι-δεν μπορούν να διαβάσουν τις κινήσεις μας τόσο άμεσα όσο οι σκύλοι. Οι σκύλοι μοιάζουν εξαιρετικά με τα βρέφη, στον τρόπο που μας δείχνουν προσοχή. Αυτή η ικανότητα οφείλεται στην εκπληκτική επικοινωνία που έχουμε με τους σκύλους μας. Ορισμένοι σκύλοι είναι τόσο καλά συντονισμένοι με τους ιδιοκτήτες τους, που μπορούν να διαβάσουν μια κίνηση τόσο ασήμαντη, όπως μια αλλαγή στην κατεύθυνση του ματιού! Αποκτώντας αυτή τη νέα ικανότητα, οι πρώτοι σκύλοι απέκτησαν και αξία. Οι άνθρωποι που έπαιρναν μαζί τους σκύλους τους στο κυνήγι είχαν πλεονέκτημα έναντι αυτών που δεν είχαν. Ακόμα και σήμερα, φυλές στη Νικαράγουα εξαρτώνται από τους σκύλους για να εντοπίσουν τα θηράματα. Οι κυνηγοί των αλκών (αμερικανικά ελάφια) στις αλπικές περιοχές φέρνουν πίσω 56% περισσότερα θηράματα όταν συνοδεύονται από σκύλους. Στο Κονγκό, οι κυνηγοί υποστηρίζουν ότι θα λιμοκτονούσαν χωρίς τους σκύλους τους. Οι σκύλοι χρησίμευαν επίσης προειδοποιητικά, γαυγίζοντας σε ξένους από γειτονικές φυλές που κινούνταν εχθρικά. Μπορούσαν να υπερασπιστούν τους ανθρώπους τους από αντιπάλους. Και εν τέλει, παρόλο που δεν είναι ευχάριστο σαν σκέψη, οι σκύλοι μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πηγή τροφής σε έκτακτες περιπτώσεις. Χιλιάδες χρόνια πριν την ψύξη και χωρίς τρόπο αποθήκευσης σοδειάς, οι κυνηγοί-συλλέκτες δεν είχαν αποθέματα τροφής έως την εξημέρωση των σκύλων. Σε δύσκολες στιγμές, οι σκύλοι που ήταν οι λιγότερο αποτελεσματικοί κυνηγοί, θα έπρεπε να θυσιαστούν για να σώσουν την ομάδα ή τα δυνατότερα κυνηγόσκυλα. Όταν οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν την χρησιμότητα της διατήρησης σκύλων ως έκτακτη πηγή τροφής, εύκολα κατάλαβαν ότι και τα φυτά μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με παρόμοιο τρόπο. Επομένως, μοιάζει πιο πιθανό ο πληθυσμός των λύκων να υιοθέτησε εμάς, σε αντίθεση με τη θεωρία του καλοκάγαθου ανθρώπου που υιοθέτησε το μικρό λύκο. Καθώς τα πλεονεκτήματα της απόκτησης σκύλου έγιναν πιο ξεκάθαρα, η επιρροή από τη σχέση μας μαζί τους είναι αμφίδρομα ισχυρή. Άλλωστε, δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι οι σκύλοι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στον ανθρώπινο πολιτισμό.