Ο οιστρικός κύκλος στο σκύλο

Ο θηλυκός σκύλος είναι ένα εποχικά μονοοιστρικό ζώο, δηλαδή η αναπαραγωγική του περίοδος εκδηλώνεται σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, κατά την οποία παρουσιάζει μόνο ένα οιστρικό κύκλο.

Η έναρξη της αναπαραγωγικής δραστηριότητας (ενήβωση) χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση των εκδηλώσεων του πρώτου οίστρου, την πρώτη ωοθυλακιορρηξία και τη δυνατότητα κυοφορίας. Ο πρώτος οίστρος μπορεί να εμφανιστεί πολύ νωρίς, σε ηλικία 4 μηνών ή το αργότερο μέχρι 22 μηνών, όμως συνήθως ξεκινάει στην ηλικία των 6 έως 7 μηνών. Ο πρώτος κύκλος εμφανίζεται κυρίως μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου και ο δεύτερος μεταξύ Αυγούστου και Σεπτεμβρίου. Στα κυνοκομεία και κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες μικροκλίματος, τα θηλυκά είναι δυνατόν να εμφανίσουν οίστρο σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, ανεξάρτητα από την εποχή

Η ηλικία ενήβωσης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως τη διατροφή, το κλίμα, το άγχος, τη φυλή και το περιβάλλον του ζώου. Η παρουσία αρσενικών σκυλιών στο περιβάλλον του θηλυκού, τα οποία εκκρίνουν φερομόνες (ουσίες που περιέχονται στα κολπικά υγρά), μπορεί να επισπεύσει την εμφάνιση του πρώτου οιστρικού κύκλου. Επίσης, οι μικρόσωμες φυλές, έχουν την τάση να παρουσιάζουν τον πρώτο οίστρο νωρίτερα (6 έως 10 μηνών) σε σχέση με αυτά των μεγαλόσωμων φυλών, στα οποία ο πρώτος οίστρος μπορεί να καθυστερήσει φυσιολογικά ακόμη και μέχρι την ηλικία των 18 έως 20 μηνών.

ΟΙΣΤΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Συνήθως, οι οιστρικοί κύκλοι που εμφανίζονται μετά την περίοδο της εφηβείας εκδηλώνονται κάθε 6 μήνες. Όμως, πολλές φορές τα μεσοδιαστήματα ανάμεσα σε 2 διαδοχικούς οιστρικούς κύκλους επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν παθήσεις του γεννητικού, φαρμακευτικές αγωγές, το άγχος, το περιβάλλον διαβίωσης, τις φερομόνες, τη μεσολάβηση εγκυμοσύνης και τη φυλή. Για παράδειγμα, η φυλή Μπασέντζι εμφανίζει έναν κύκλο το χρόνο, συνήθως το φθινόπωρο, ενώ ο Γερμανικός Ποιμενικός έχει έναν οιστρικό κύκλο κάθε 6 μήνες στη Μ. Βρετανία και κάθε 5 μήνες στις Η.Π.Α.

Ένας φυσιολογικός οίστρος μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή μετά από αναπαραγωγική ανάπαυση διάρκειας 4 έως 12 μηνών. Μεσοδιαστήματα οίστρου μικρότερα των 4 ή μεγαλύτερα των 11 μηνών, συνοδεύονται κατά κανόνα από υπογονιμότητα ή αγονιμότητα και παθολογικές καταστάσεις του  γεννητικού.

Ο οίστρος ενός ζώου θα πρέπει να χαρακτηρίζεται ως μη φυσιολογικός, μόνο σε περίπτωση που παρουσιάζει σημαντικές διαφορές σε σχέση με τους προηγούμενους κύκλους του.

Στο σκύλο δεν παρουσιάζεται το φαινόμενο της εμμηνόπαυσης που παρατηρείται στη γυναίκα και θεωρητικά η αναπαραγωγική δραστηριότητα συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής. Παρόλα αυτά, η εμφάνιση οίστρων αραιώνει και η αναπαραγωγική ικανότητα μειώνεται  μετά την ηλικία των 6 ετών και περιορίζεται ουσιαστικά μετά την ηλικία των 8 χρόνων.

Ο οιστρικός κύκλος υποδιαιρείται σε 4 περιόδους που χαρακτηρίζονται από αλλαγές στο ορμονικό προφίλ και στη συμπεριφορά του ζώου. Οι 4 αυτές περίοδοι είναι ο πρόοιστρος, ο οίστρος, ο μέτοιστρος ή δίοιστρος και ο άνοιστρος.

Α) ΠΡΟΟΙΣΤΡΟΣ

Ο πρόοιστρος χαρακτηρίζεται από προοδευτική διόγκωση και σκλήρυνση των χειλέων του αιδοίου και έξοδο αιμορραγικού εκκρίματος από τον κόλπο. Όσον αφορά στη συμπεριφορά, η σκύλα είναι ανήσυχη και νευρική, πίνει μεγάλες ποσότητες νερού, ουρεί συχνά και κατ’ αυτόν τον τρόπο μαρκάρει την περιοχή με φερομόνες που ελκύουν τα αρσενικά. Με αυτόν τον τρόπο τα αρσενικά την πλησιάζουν, αλλά αυτή αρνείται την επίβαση εμφανίζοντας επιθετική συμπεριφορά.

Το στάδιο αυτό διαρκεί 9 ημέρες, αλλά σε κάποια ζώα μπορεί να διαρκέσει από 2 μέχρι και 27 ημέρες.

Σ’ αυτή τη φάση αναπτύσσονται και ωριμάζουν τα ωοθυλάκια (ωάρια), τα οποία παράγουν τα οιστρογόνα.

Β) ΟΙΣΤΡΟΣ

Ο οίστρος είναι η περίοδος κατά την οποία το θηλυκό αποδέχεται το αρσενικό και επιτρέπει την επίβαση. Χρονικά χαρακτηρίζεται από την πρώτη και την τελευταία μέρα αποδοχής του αρσενικού.

Κατά την περίοδο αυτή, το θηλυκό δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για το αρσενικό. Παίρνει τη χαρακτηριστική στάση, επιδεικνύοντας το αιδοίο, χαμηλώνοντας τη ράχη, ανεβάζοντας τη λεκάνη της και μετατοπίζοντας την ουρά της στο πλάι. Το αιδοίο παραμένει διογκωμένο, αλλά είναι χαλαρό. Το κολπικό έκκριμα μετατρέπεται σε ανοικτό κίτρινο (αχυρόχρωμο) ή άχρωμο ή σταματά εντελώς. Έτσι, εφόσον δεν είναι επιθυμητή μια εγκυμοσύνη, βασικό είναι να έχουμε υπόψη ότι το τέλος της αιμορραγίας της σκύλας δεν σημαίνει και τέλος των γόνιμων ημερών. Μπορεί να συμβαίνει και ακριβώς το αντίθετο, με συνέπεια την ανάγκη συνέχισης της λήψης μέτρων για την αποφυγή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Η μέση διάρκεια του οίστρου είναι 9 ημέρες, αλλά σε κάποια ζώα μπορεί να διαρκέσει από 3 μέχρι 21 ημέρες. Σ’ αυτή τη φάση γίνεται η ωορρηξία, δηλαδή τα πλέον ώριμα ωοθυλάκια, υπόκεινται ρήξη και απελευθερώνουν τα ωάρια. Οι ωοθυλακιορρηξίες (ωορηξίες) ξεκινούν συνήθως την 1^η με 4^η ημέρα από την έναρξη του οίστρου και συνεχίζονται για 3 ημέρες περίπου. Αυτή είναι και η ιδανική περίοδος για την πραγματοποίηση συζεύξεων με καλύτερα αποτελέσματα γονιμοποίησης.

Κατά τη διάρκεια του οίστρου γίνονται τα περισσότερα σφάλματα, με αποτέλεσμα τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ή αντίστροφα, τη μη ύπαρξη ζευγαρώματος, όταν αυτό είναι επιθυμητό. Στη σκύλα η εντόπιση των γόνιμων ημερών παρουσιάζει δυσκολίες, εξαιτίας της μακράς περιόδου συζεύξεων (6 έως 12 ημέρες) και της έλλειψης σαφών εξωτερικών ενδείξεων σχετικά με το χρόνο της ωοθυλακιορρηξίας. Κατά κανόνα, η έναρξη των επιβάσεων συμπίπτει χρονικά με τη μείωση των οιστρογόνων, την αύξηση της προγεστερόνης και την απότομη αύξηση της LH (ορμόνες), συνήθως τη 10^η έως 12^η ημέρα από την έναρξη του πρόοιστρου. Η ωοθυλακιορρηξία ακολουθεί, τη 10^η έως τη 14^η ημέρα και χρειάζεται 1 έως 3 ημέρες για να ολοκληρωθεί, ενώ τα ωάρια χρειάζονται επιπλέον 1 έως 2 ημέρες για να ωριμάσουν και να είναι ικανά να γονιμοποιηθούν, διατηρώντας ικανότητα γονιμοποίησης για περίπου 12 ώρες. Επομένως, οι γόνιμες μέρες συνήθως εντοπίζονται μεταξύ 4^ης και 10^ης ημέρας από την έναρξη των επιβάσεων, δηλαδή μεταξύ της 14^ης και 20^ης ημέρας από την έναρξη του πρόοιστρου.

Με δεδομένη τη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων του σκύλου, για τουλάχιστον 7 ημέρες, συνίσταται οι συζεύξεις να αρχίζουν το νωρίτερο δυνατό και να επαναλαμβάνονται κάθε δεύτερη μέρα, για τουλάχιστον 3 φορές.

Η κατάσταση περιπλέκεται σε κάποιες περιπτώσεις και ιδιαίτερα σε σκύλες χωρίς έντονα συμπτώματα οίστρου, με οίστρους μικρής ή μεγάλης διάρκειας, με ανατομικά προβλήματα της γεννητικής οδού ή της λεκάνης ή όταν η επαφή με τον επιθυμητό επιβήτορα δεν είναι εύκολο να επαναληφθεί. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι σκόπιμη η ακριβής παρακολούθηση του οίστρου. Η έναρξη των ωοθυλακιορρηξιών και κατά συνέπεια οι γόνιμες μέρες, μπορούν να εντοπιστούν με ακρίβεια από τον κτηνίατρο με κυτταρολογική εξέταση κολπικών επιχρισμάτων (Κ.Ε.Κ.Ε.) ή με ορμονικές εξετάσεις στο αίμα του ζώου.

Γ) ΜΕΤΟΙΣΤΡΟΣ – ΔΙΟΙΣΤΡΟΣ

Η περίοδος αυτή διαρκεί κατά μέσο όρο 2 μήνες και εμφανίζεται εφόσον δεν έγινε γονιμοποίηση. Ξεκινά από την πρώτη ημέρα που το θηλυκό σταματά να αποδέχεται το αρσενικό και αρνείται την επίβαση. Στις ωοθήκες αναπτύσσονται τα ωχρά σωμάτια, τα οποία σχηματίζονται μετά την ωορρηξία και παράγουν την ορμόνη προγεστερόνη.

Κάτω από την επήρεια της προγεστερόνης μειώνεται σταδιακά η διόγκωση του αιδοίου και το κολπικό έκκριμα. Η σκύλα είναι πιο ήρεμη και χάνει το ενδιαφέρον της προς το αρσενικό. Προς το τέλος του μέτοιστρου-δίοιστρου τα ωχρά σωμάτια ατροφούν και κατά συνέπεια η προγεστερόνη μειώνεται.

Σε αυτό το στάδιο, μπορεί να παρατηρηθεί ψευδοκύηση, που χαρακτηρίζεται από μεταβολές του ενδομήτριου ανάλογες με αυτές που συμβαίνουν στην κυοφορία, όπως η διόγκωση των μαστών με ή χωρίς παραγωγή γάλακτος και συμπεριφορά παρόμοια με αυτή του έγκυου ζώου.

Δ) ΑΝΟΙΣΤΡΟΣ

Πρόκειται για χρονικό διάστημα ορμονικής σιγής και αναπαραγωγικής ανάπαυσης, το οποίο διαρκεί κατά μέσο όρο 125 ημέρες (15 έως 256 ημέρες). Η σκύλα  δεν παρουσιάζει κανένα έκκριμα και είναι απόλυτα ήρεμη. Ο άνοιστρος αποτελεί το καταλληλότερο στάδιο του οιστρικού κύκλου για την πραγματοποίηση ωοθηκύστερεκτομής (στείρωσης) εφόσον ενδείκνυται ή είναι επιθυμητή.

petflirt